معایب و مزایای زنجیر تایم و مقایسه آن با تسمه تایم چیست؟
پرسش‌های معتددی راجع به تسمه تایم ذهن رانندگان و علاقه مندان به مسائل فنی خودرو را درگیر کرده است. در این مقاله سعی می‌کنیم به معایب و مزایای زنجیر تایم و مقایسه آن با تسمه تایم بپردازیم. برای یافتن پرسش‌ها و افزایش اطلاعات خود در این مورد ما را تا انتها همراهی کنید.
معرفی زنجیر تایم
افراد ممکن است بارها کلمه تسمه تایم را شنیده باشند اما کلمه زنجیر تایم کمتر به گوش کسی خورده است. زنجیر تایم مانند تسمه تایم است. زنجیر تایم یا زنجیره زمان بندی در موتور خودرو قرار دارد و وظیفه هماهنگی میان سیستم‌های احتراق موتور خودرو را به عهده دارد. برخی افراد معتقدند استفاده از زنجیر تایم نوعی تکنولوژی قدیمی است. این در حالی می‌باشد که این محصول نه تنها قدیمی نیست، بلکه در حال حاضر استفاده از آن، در تکنولوژی ساخت خودرو توسط خودروسازان بزرگ استفاده می‌شود.
کاربرد زنجیر تایم
زنجیر تایم به عنوان یک قطعه مهم وظیفه مهمی در کارایی خودرو‌ها دارد. کاربرد آن هماهنگ کردن سوپاپ‌های موتور است تا اختلالی در کار آن‌ها رخ ندهد. در حقیقت می‌توان گفت: زنجیر تایم میل سوپاپ و میل لنگ را به یکدیگر وصل می‌کند تا برای وارد شدن سوخت و هوا برای پیستون مشکلی پیش نیاید. این اتصال کمک می‌کند که پیستون‌ها با هم و به طور همزمان باز نشوند. باید یکی فعال و دیگری بسته باشد.
این عملیات به فعالیت مداوم موتور کمک می‌کند. در واقع کلمه تایم در این قطعه به معنای زمان بندی برای تنظیم فعالیت‌های میل لنگ و سوپاپ است. این نکته را مدنظر بگیرید که زنجیر تایم و تسمه تایم کاربرد‌های شبیه دارند. زنجیر تایم یا زنجیر تایمینگ عموما در خودروهای امروزی مورد استفاده قرار می‌گیرد. علاوه بر آن در بیشتر صنایع، مانند صنایع غذایی این محصول استفاده می‌شود.
وظیفه زنجیر تایم چیست؟
وظیفه زنجیر تایم
وظیفه زنجیره زمان بندی به وجود آوردن یک زمان بندی مناسب یا هماهنگی برای بازگشایی سوپاپ‌های یک پیشرانه احتراق داخلی و انجام درست، هماهنگ و منظم پروسه‌های مکش، تراکم، احتراق و تخلیه است
این عملیات به فعالیت مداوم موتور کمک می‌کند. در واقع کلمه تایم در این قطعه به معنای زمان بندی برای تنظیم فعالیت‌های میل لنگ و سوپاپ است. این نکته را مدنظر بگیرید که زنجیر تایم و تسمه تایم کاربرد‌های شبیه دارند. زنجیر تایم یا زنجیر تایمینگ عموما در خودروهای امروزی مورد استفاده قرار می‌گیرد. علاوه بر آن در بیشتر صنایع، مانند صنایع غذایی این محصول استفاده می‌شود.
مزایای زنجیر تایم
زنجیر تایم یک قطعه فلزی است که در برطرف کردن نیازهای بسیاری از کاربران و ماشین‌های مکانیکی کاربرد دارد. دارای مزیت‌های فراوانی است که به طور خلاصه در موارد زیر بیان شده است:
- در دماهای بالا می‌تواند فعالیت کند
این محصول در دماهای بالا نیز می‌تواند فعال باشد و معمولا محدودیتی از جهت دمای ماشین وجود ندارد. با توجه به مواد سازنده تسمه تایم، این قطعه در دماهای بالا قدری شل می‌شود. این موضوع می‌تواند بر عملکرد نهایی موتور تاثیر بگذارد و عملکرد آن را مختل کند. اما زنجیر تایمینگ به این گونه نیست، و در بیشتر دما‌ها به فعالیت خود می‌تواند ادامه دهد.
- دقت بالا
فواصل میان سوراخ‌ها در این زنجیرها مساوی است و احتمال به هم خوردن آن‌ها بسیار پایین است. دقت بیشتر می‌تواند در افزایش عملکرد موتور تاثیر بگذارد. زنجیر‌های سفت می‌توانند احتمال به ریختن سوپاپ‌ها را کمتر کنند. این زنجیر به خوبی بر روی، دهنده چفت می‌شود و دقت بالایی را برای ماشین‌ها ایجاد می‌کند.
- احتمال پارگی در آن‌ها کم است
احتمال پاره شدن زنجیرها کم است ولی صفر نیست. علت آن هم این است که این زنجیر از فلز ساخته شده است. پس در مقابل پاره شدن و آسیب دیدن، مقاومت بیشتری از خود نشان می‌دهد. همین علت در افزایش عمر ماشین نیز دخیل است.
- عمر زیاد
عمر تسمه تایم بسیار طولانی است و نیازی به تعویض منظم آن نیست. در بعضی از ماشین‌ها این قطعه تا آخر عمر ماشین نیازی به تعویض ندارد. می‌توانند به مدت طولانی با عملکرد بالا به فعالیت خود ادامه دهند. همین علت به کاهش هزینه‌ها نیز کمک شایانی می‌کند.
- وزن موتور دارای زنجیر تایم کمتر از تسمه تایم است.
- قدرت موتور بیشتر است.
- کاهش لرزش موتور نسبت به تسمه تایم
- کاهش هزینه سرویس و نگهداری
- می‌توان سوپاپ‌ها را دقیق‌تر تنظیم کرد.
- از زنجیر تایم در موتور وسایل نقلیه گران قیمت با شتاب و قدرت بیشتر استفاده می‌شود.
- از زنجیر تایم در موتور سیکلت‌های باکیفیت تا قدرت ۲۲۰ اسب بخار تا گشتاوری ۶۰ نیوتن متر تا حجم ۲۰۰۰ سی سی استفاده می‌شود
معایب زنجیر تایم
اکثر قطعات و محصولات در کنار مزیت‌ها معایبی نیز دارند. برخی عیب‌های زنجیر تایم به شرح زیر است:
- صدای بالای موتور: موتور ماشین‌هایی که از این قطعه استفاده می‌کنند زیاد است. این عامل می‌تواند باعث آزار کارکنان و اپراتور‌ها شود. این عامل در عملکرد نهایی آن‌ها تاثیر منفی می‌گذارد.
- تعمیر دشوار: همان طور که بیان کردیم این محصول درون موتور قرار می‌گیرد، پس اگر خراب شود تعمیر کردن آن سخت و نیاز به باز کردن موتور است تا بتوان پروسه تعمیرات را به خوبی انجام داد. به نوعی در صورت خرابی زنجیر تایم تعویض کل موتور مقرون به صرفه‌تر است.
- قیمت بالاتر نسبت به تسمه تایم: قیمت محصولات فلزی اغلب از پلاستیکی بالاتر است. قیمت زنجیر تایم از تسمه تایم بالاتر است. به همین دلیل برای تعویض کردن آن باید هزینه بیشتری را پرداخت.
- در صورت خراب شدن صدمات زیادی وارد می‌کند: درست است که زنجیر تایم خیلی دیر خراب می‌شود اما اگر خراب شود می‌تواند آسیب‌های زیادی به موتور وارد کند. بنابراین می‌تواند هزینه‌های بیشتری را به بار آورد.
- وزن بالاتری نسبت به تسمه تایم دارد پس باعث افزایش مصرف سوخت می‌شود. (موجب آلودگی بیشتر می‌شود.) که در بازه زمانی طولانی بر میزان سوخت مصرفی تاثیر می‌گذارد. وزن تسمه در قدرت موتور تاثیر دارد.
علائم خرابی زنجیر تایم و تسمه تایم
مشاهده برخی عوامل بیانگر خرابی این محصول است. برخی از آن‌ها شامل موارد زیر است:
- صداهای غیر عادی برخورد فلز با فلز: موتور در حالت درجا سروصدای زیادی ایجاد می‌کند.
- چراغ چک موتور روشن شود.
- استارت زدن سخت باشد و احتراق ناقص انجام شود.
- دور موتور غیر طبیعی باشد.
- دودی که از اگزوز خارج می‌شود افزایش یابد.
- پیستون خراب شود یا بشکند و سوپاپ کج شود.
مقایسه زنجیر تایم با تسمه تایم
زنجیره زمان بندی و تسمه تایم هر دو برای زمان بندی اجزا استفاده می‌شوند. اما تفاوت‌هایی دارند، که عبارتند از:
- مهم‌ترین تفاوت میان این دو، جنس آن‌ها است. تسمه تایم از جنس لاستیک و مواد نرم و منعطف ساخته می‌شود. این در حالی است که زنجیر تایم از جنس فولاد یا استیل است. جنس زنجیر تایم موجب می‌شود تا مقاومت بالاتری در مقابل گرما و فشار داشته باشد. جنس زنجیر تایم به گونه‌‌ای است تا از آن بتوان در چرخ دنده‌ها و چرخ‌های مختلف استفاده شود.
- تفاوت دیگر آن‌ها در نصب این دو محصول است. تسمه تایم اغلب در بیرون از موتور نصب می‌شود و زنجیر تایم یک قطعه داخلی است و بیشتر در داخل موتور نصب می‌شود.
- تسمه تایم را نباید روغن کاری و گریس کاری کرد، اما زنجیر تایم باید به صورت مکرر روان کاری شود تا کارایی خود را حفظ کرده و از دست ندهد.
میان زنجیر تایم و تسمه تایم کدام بهتر است؟
با مقایسه‌هایی که میان زنجیر تایم و تسمه تایم پرداختیم به این نتیجه می‌رسیم که در کل زنجیر بهتر از تسمه است. برای بررسی دقیق‌تر و فنی‌تر این موضوع باید بیان کنیم: خودروهایی که با تسمه تایم کار می‌کنند بی‌صداتر و دارای موتورهای به نسبت نرم‌تر هستند اما خودروهای دارای زنجیر عمر طولانی‌تر و خطر کمتری دارند.
همان طور که بیان کردیم موارد سازنده تسمه از چندین الیاف و لاستیک و موادی از آن قبیل است که در مقابل عوامل کشسانی مقاومت داشته باشند اما در مقابل عواملی مانند گرما تغییر می‌کند این عامل در مواد پلاستیکی بیشتر و تسمه تایم‌ها در برابر گرما مقداری شل می‌شوند. پس بازده موتور زنجیری در گرما بیشتر از تسمه‌‌ای است.
در تسمه تایم نمی‌توان فاصله را تنظیم کنند و امکان در رفتن آن وجود دارد. مهم‌ترین دلیلی که مانع تنظیم دنده‌ها میان تسمه می‌شود خاصیت ارتجاعی آن است. پس با توجه و تفکر به موارد بیان شده به این مساله پی می‌بریم که تسمه تایم از زنجیر تایم بهتر است.
زمان تعویض زنجیر تایم
بعضی افراد معتقدند زنجیر تایم نیازی به تعویض ندارد این عامل سبب آسودگی خاطر در طول عمر مفید خودرو می‌شود. از طرفی دیگر برخی افراد معتقدند که این قطعه هر چند وقت یک بار باید بررسی و در صورت نیاز باید آن را تعمیر یا تعویض کرد. برای مواردی که زنجیر تایم در خودرو به کار برده شده است توصیه می‌شود به ازای هر ۲۰۰۰۰۰ کیلومتر یک بار سلامتی آن بررسی شود.
زمان تعویض زنجیر تایم در دفترچه اختصاصی خودرو بیان شده شده است و باید مطابق زمان بندی توصیه شده توسط شرکت سازنده برای تعویض آن اقدام کرد.
همان طور که بیان کردیم موارد سازنده تسمه از چندین الیاف و لاستیک و موادی از آن قبیل است که در مقابل عوامل کشسانی مقاومت داشته باشند اما در مقابل عواملی مانند گرما تغییر می‌کند این عامل در مواد پلاستیکی بیشتر و تسمه تایم‌ها در برابر گرما مقداری شل می‌شوند. پس بازده موتور زنجیری در گرما بیشتر از تسمه‌‌ای است.
در تسمه تایم نمی‌توان فاصله را تنظیم کنند و امکان در رفتن آن وجود دارد. مهم‌ترین دلیلی که مانع تنظیم دنده‌ها میان تسمه می‌شود خاصیت ارتجاعی آن است. پس با توجه و تفکر به موارد بیان شده به این مساله پی می‌بریم که تسمه تایم از زنجیر تایم بهتر است.
لیست برخی خودروهایی که در آن‌ها زنجیر تایم به کار برده شده است
خودروهایی که در آن‌ها زنجیر تایم تعبیه شده است بسیار زیاد است. در ادامه به برخی از آن‌ها اشاره می‌کنیم:
- اکثر BMWها
- خودرو کیا اپیروس
- همه کادیلات‌ها
- خودرو هیوندای ولستر و هیوندای سوناتا
- خودرو تویوتا یاریس و تویوتا کرولا
- خودرو آئودی
- خودرو شورلت
- خودرو گدار
- خودرو هندا
راه کار تشخیص زنجیر خودرو
استفاده از زنجیر تایم به مدل خودرو بستگی دارد. در انواع تک، دو یا سه گانه است. این زنجیرها توسط کشش هیدرولیکی محکم نگه داشته می‌شود. اما راه کاری برای تشخیص اینکه خودرو دارای زنجیر تایم است یا تسمه تایم وجود دارد. برای این کار باید درب موتور خودرو باز شود. ناحیه کناری موتور از سمت شاگرد بازدید شود، اگر این قطعه فلزی باشد موتور خودرو زنجیری است.
اما اگر پلاستیکی باشد تسمه‌‌ای است. در موتورهای زنجیری قسمت زنجیر موتور در روغن است، به همین دلیل این قسمت باید فلزی باشد. اما در موتورهای تسمه‌‌ای برای راحتی در باز و بسته کردن و تعویض تسمه و همچنین این قطعه نقش گردگیری و محافظت از تسمه را به عهده دارد پس این قطعه از جنس پلاستیک است. این موضوع یک استاندارد جهانی است که تمام خودرو سازان آن را رعایت می‌کنند.
برخی خودروهای چینی موجود در بازار که زنجیر تایم دارند
درست است تسمه تایم عملکرد نرم و روان‌تری و به عبارتی بی‌سر و صداست اما نمی‌شود آن را به زنجیر تایمینگ ترجیح داد. زیرا تسمه تایم را باید در فواصل زمانی کوتاه‌تری تعویض کرد.
- برند هاوان: هاوان مهجز به زنجیر تایم است و دارای دوام بالایی است. این تسمه به ندرت پاره می‌شود.
- کمپانی چانگان: دو محصول چانگان ایدو و CS35 از زنجیر تایم استفاده می‌شود. البته باید مراقب بود که زنجیر تایم با فشار روغن موتور کنترل شود.
- خودروهای کمپانی بایک: برند بایک برای تولید محصولاتی مانند: بایک X۲۵، بایک سابرینا معمولی و هاچ بک از زنجیر تایم استفاده می‌کنند.
- شرکت خودرو سازی بلریانس: این شرکت مانند دیگران استفاده از زنجیر تایم را به تسمه ترجیح می‌دهد.
- خودرو ریگان کوپا: این خودرو با سه تیپ رویال، اکسکلوسیو و فلگشیپ به بازار عرضه می‌شوند و هر سه به زنجیر تایم مجهز هستند.
- خودرو آر Z۳۰۰زوتی S۳۰۰: استفاده از زنجیر تایم به عملکرد بهینه خودرو کمک می‌کند.
نتیجه گیری
در این متن به بررسی مزایا و معایب زنجیر تایم و مقایسه آن با تسمه تایم پرداختیم. در پایان به این نتیجه می‌رسیم که خودروهای دارای زنجیر تایم قدرت بالاتری نسبت به تسمه تایم دارند. زنجیرها نوعی وسایل انتقال قدرت هستند. در دوچرخه و موتور سیکلت‌ها زنجیر وجود دارد. اگر به موتور زیاد فشار وارد نشود زنجیر تایم دو برابر تسمه تایم عمر خواهد کرد. تسمه و زنجیر جزو لوازم مصرفی خودرو هستند.
پس هر چند وقت یک بار باید وضعیت زنجیر تایم توسط مکانیک بررسی شود. امیدواریم مطالعه این مطالب برای کسانی که قصد خرید خودرو دارند مناسب باشد و در انتخاب ماشین با تسمه تایم یا زنجیر تایم کمک کرده باشد.
